İklim Değişikliğinin Orta Doğu’daki Etkileri Nasıl Azaltılabilir?

Dördüncü Zaman (Kuvaterner dönemi), jeolojide yaklaşık son 2,5 milyon yıllık dönemi kapsayan Senozoik Zaman‘ın sonuncu bölümüdür. Kuvaterner döneminde Orta Doğu’daki iklim değişikliği, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesindeki değişimleri ifade eden yörüngesel zorlamalardan derinden etkilenmiştir. Eksantriklik, eksenel eğim ve presesyon değişiklikleri de dahil olmak üzere bu yörünge değişimleri, binlerce yıl boyunca bölgenin iklimini önemli ölçüde şekillendirmiştir.

Geçmiş bir jeolojik çağa özgü (Paleoklimatik)iklim kayıtları, Orta Doğu’daki geçmiş iklim dalgalanmaları hakkında değerli bilgiler sağlamaktadır. Tortu çekirdekleri, polen analizi, izotop analizi ve jeolojik kayıtlardan elde edilen veriler, Kuvaterner’in farklı dönemlerinde hüküm süren iklim koşullarına bir bakış sunmaktadır. Bilim insanları bu kayıtları inceleyerek geçmiş iklim dinamiklerini yeniden yapılandırabilir ve yörüngesel zorlama ile bölgesel iklim değişkenliği arasındaki karmaşık etkileşimleri anlayabilir [1,2,3].

Adını Sırp matematikçi Milutin Milankovitch’ten alan Milankovitch döngüleri, Dünya’nın yörüngesindeki ve eksenel eğimindeki periyodik değişiklikleri tanımlamaktadır. Bu döngüler Orta Doğu’daki mevsimlerin, musonların ve diğer iklimsel olayların zamanlamasını ve yoğunluğunu etkilemektedir. Örneğin, eksenel eğimdeki değişimler güneş radyasyonunun dağılımını etkileyerek bölgeye yağış getiren muson sistemlerinin gücünü değiştirir [4, 5].

Yörüngesel zorlamanın Orta Doğu’daki buzullaşma ve kuraklaşma üzerindeki etkisi derindir. Artan yörünge dış merkezliliği ve eksenel eğim dönemlerinde, İran ve Irak topraklarında bulunan 1500 km uzunluğundaki Zagros dağları ve Anadolu Platosu gibi alanlarda buzullaşma olayları yaşanmıştır. Bu buzullaşma olayları bölgesel iklim modellerini değiştirerek buzulların genişlemesine ve çevre bölgelerde kurak koşulların başlamasına yol açmıştır [6, 7].

Mezopotamya, Mısır ve İndus Vadisi de dahil olmak üzere Orta Doğu’daki eski uygarlıklar, yörüngesel zorlamaların neden olduğu iklimsel dalgalanmalara uyum sağlamış ve bunlarla başa çıkmıştır. Bu uygarlıklar, değişen iklim koşullarının etkilerini hafifletmek için sofistike sulama sistemleri, su yönetimi teknikleri ve tarım uygulamaları geliştirmiştir. Bu uygarlıkların yükselişi ve çöküşü, yörüngesel zorlamalardan etkilenen bölgesel iklim modellerindeki değişimlerle yakından ilişkiliydi [8, 9].

Orta Doğu’da geçmişte yaşanan iklim değişikliklerinden çıkarılan derslerin anlaşılması, günümüz iklim değişikliğini hafifletme ve uyum stratejileri hakkında bilgi edinilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. İnsan kaynaklı sera gazı emisyonları küresel ısınmaya yol açmaya devam ettikçe, bölge su kaynaklarının yönetimi, kuraklığın azaltılması ve aşırı hava olaylarına uyum sağlama konularında yeni zorluklarla karşı karşıya kalmaktadır. Politika yapıcılar, paleoiklimsel kayıtlardan ve geçmişte insanların iklim değişikliğine verdiği tepkilerden elde edilen bilgilerden yararlanarak, Orta Doğu’da iklim direnci ve sürdürülebilirliği oluşturmak için daha etkili stratejiler geliştirebilirler [10, 11].

Yörüngesel zorlama Kuvaterner Dönemde Orta Doğu’da iklim değişikliğinin önemli bir itici gücü olmuştur. Geçmiş iklim dinamiklerini ve insan adaptasyonlarını inceleyerek, yörünge varyasyonları ve bölgesel iklim değişkenliği arasındaki karmaşık etkileşimler hakkında değerli bilgiler edinebiliriz. Bu bilgiler, bölgenin çağdaş iklim değişikliği sorunlarına yönelik proaktif önlemler geliştirmek için elzemdir. İklim değişikliğinin bölgesel sonuçlarının birçoğu sınır aşan nitelikte olduğundan, beklenen olumsuz etkilerle başa çıkabilmek için ülkeler arasında daha güçlü bir iş birliği kaçınılmazdır. Bu tür iş birlikleri, azaltım hedeflerine zamanında ulaşılması ve enerji güvenliğinin sağlanması açısından hayati önem taşıyacaktır. Bölgedeki eğitim ve araştırma kurumları, siyasi, kültürel ve dini farklılıklara bakılmaksızın iş birliklerinin teşvik edilmesine öncülük etmelidir. Ortak araştırma faaliyetleri; akademik kurumlar arasında daha güçlü ortaklıklar, araştırma ve inovasyon finansman araçlarının oluşturulması; veri, uzmanlık ve kaynakların paylaşılması ve iklim eğitiminin teşvik edilmesi, bölge genelinde uyum kapasitesini ve iklim direncini artırmak için tavsiye edilmektedir.

Kaynaklar:

1. Imbrie, J., & Imbrie, K. P. (1980). Modeling the climatic response to orbital variations. Science, 207(4434), 943-953.
2. Hays, J. D., Imbrie, J., & Shackleton, N. J. (1976). Variations in the Earth’s orbit: pacemaker of the ice ages. Science, 194(4270), 1121-1132.
3. Bar-Matthews, M., Ayalon, A., Gilmour, M., Matthews, A., & Hawkesworth, C. J. (2003). Sea-land oxygen isotopic relationships from planktonic foraminifera and speleothems in the Eastern Mediterranean region and their implication for paleorainfall during interglacial intervals. Geochimica et Cosmochimica Acta, 67(17), 3181-3199.
4. Berger, A. (1978). Long-term variations of daily insolation and Quaternary climatic changes. Journal of the Atmospheric Sciences, 35(12), 2362-2367.
5. Zachos, J., Pagani, M., Sloan, L., Thomas, E., & Billups, K. (2001). Trends, rhythms, and aberrations in global climate 65 Ma to present. Science, 292(5517), 686-693.
6. Roberts, N., & Wright, H. E. (1993). Vegetational, lake-level, and climatic history of the Near East and Southwest Asia. Quaternary Science Reviews, 12(2), 135-159.
7. Alley, R. B., Clark, P. U., Huybrechts, P., & Joughin, I. (2005). Ice-sheet and sea-level changes. Science, 310(5747), 456-460.
8. Wilkinson, T. J. (2003). Archaeological landscapes of the Near East. University of Arizona Press.
9. Adams, R. M. (1981). Heartland of cities: Surveys of ancient settlement and land use on the central floodplain of the Euphrates. University of Chicago Press.
10. IPCC. (2014). Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press.
11. FAO. (2020). Climate change adaptation and mitigation in the Near East and North Africa region: A review of country needs and initiatives. Food and Agriculture Organization of the United Nations.