Çok şifalı bir ot: Karahindiba

Karahindiba Nisan ve Mayıs aylarında tüm tarla kıyılarında çayırlık alanlarla yol kenarlarında yetişen, çok yıllık sarı çiçekli otsu bir bitkidir.  Anadolu‘da acıgıcı, acıgünek, güneyik, çıtlık, cırtlık ve arslandişi olarak bilinse de en yaygın olarak kullanılan adı “radika”dır.

Karahindiba geleneksel tıpta yüzyıllardır kullanılmaktadır. Besleyici değeri oldukça yüksek olan bu bitki, % 5’e varan yüksek bir oranda potasyum içermesinden dolayı, en iyi doğal potasyum kaynaklarından biridir. A, B₃, C, E, K vitaminleri, folik asit, demir, kalsiyum, magnezyum yönünden zengindir (1). Ayrıca, torexacin, retinol, levulin ile sindirim sisteminizdeki sağlıklı bağırsak bakterilerinin büyümesini ve bakımını destekleyen bir tür çözünür lif olan inülin açısından da zengindir (2). Yaprakları salatalara katılıp yenir. Kökü de, yaşken doğranıp salatalara katılır. Kurutulan kökü birçok ülkede öğütülüp acı hindiba kahvesi olarak içilir ve çay olarak tüketilir. Bazı Avrupa ülkelerinde ve Hindistan‘da tarımı yapılan türleri vardır ve bunların çiçek büyüklüklerinin çapı yedi santimetreye kadar varır. Bitkinin köklerinden çıkan sıvının pıhtılaşıp kurutulmasıyla kauçuk eldesinde de faydalanılır.

Güçlü antioksidanlar içerir

Metabolizmamızın bir ürünü olan serbest radikallerin vücudumuzdaki seviyeleri yükselirse kronik hastalık riskiartar. Antioksidanlar serbest radikalleri nötralize etmeye yardımcı olan bileşiklerdir. Bu nedenle sağlıklı yaşam için çok önemlidir (3). Karahindiba, hücre hasarına ve oksidatif strese karşı koruma sağlayabilen yüksek seviyelerde beta karoten içerir (4, 5). Ayrıca, çoğunlukla çiçeğinde bulunan ancak kök, yaprak ve gövdesindede bulunan polifenol adlı başka bir antioksidan türü açısından da zengindir (4).

İltihap önleyicidir

İltihap yaralanma veya enfeksiyona karşı normal bir bağışıklık sistemi yanıtıdır. Uzun süreli iltihaplanma dokularımızda ve DNA’da kalıcı hasara yol açabilir. Karahindiba içerdiği polifenoller gibi bazı bileşikler sayesinde iltihabı azaltabilir. Bazı test tüpü çalışmalarında, karahindibadan ekstrakte edilen bileşiklerle tedavi edilen hücrelerde iltihap belirteçlerinin önemli ölçüde azaldığı bulunmuştur (6, 7). İltihabi akciğer hastalığı olan farelerde yapılan bir çalışma, karahindiba verilen farelerde akciğer iltihabında önemli bir azalma olduğunu göstermiştir (8).

Kan şekeri seviyelerini düzenler

Karahindiba, kan şekeri düzeylerini düşürmeye yardımcı iki biyoaktif bileşik olan kikorik ve klorojenik asit içerir. Test tüpü ve hayvan çalışmaları, bu bileşiklerin, kan şekeri seviyelerini düzenleyen bir hormon olan insülin salgılanmasını ve ayrıca kaslarımızdaki glikoz emilimini iyileştirebileceğini göstermiştir (9).

Kolesterol ve trigliserit seviyelerini azaltabilir

Karahindibadaki bazı bileşikler, kalp hastalığı için önemli risk faktörleri olan trigliserit ve kolesterol seviyelerini azaltmaktadır. Bir test tüpü çalışmasında, karahindiba yaprağı ve kök özütünün, yağ hücrelerinde trigliserit birikimini azalttığı bulunmuştur (10). Benzer şekilde, 4 hafta süreli bir çalışma, sıçanlara karahindiba yaprağı ekstresinin uygulanmasının toplam kolesterol ve trigliserit düzeylerini önemli ölçüde azalttığını göstermiştir (11). Ayrıca tavşanlar üzerinde yapılan bir çalışma, yüksek kolesterol diyetine karahindiba kökleri ve yaprakları eklemenin kolesterol seviyelerini düşürdüğünü gösterdi (12).

Kan basıncını düşürebilir

Geleneksel bitkisel tıpta, bazı organları detoksifiye edebileceği inancına dayanarak idrar söktürücü etkisi için karahindiba kullanır. Batı tıbbında, vücuttaki fazla sıvıyı atmak için diüretik ilaçlar kullanılır ve bu da kan basıncı seviyelerini düşürmeye yardımcı olabilir (13).

İnsanlar üzerinde yapılan bir çalışmada, karahindibanın etkili bir idrar söktürücü olduğu bulundu. Ancak bu çalışma kısa süreliydi ve sadece 17 kişiyi içeriyordu (14).

Karahindiba ayrıca, kan basıncının düşmesiyle ilişkili bir mineral olan potasyum içerir. Bu nedenle, bu bitkinin potasyum içeriği nedeniyle kan basıncı üzerinde dolaylı bir etkisinin olabileceği düşünülmektedir (1, 15). Bu etki sadece karahindibaya özgü değildir, potasyum açısından zengin tüm yiyecekler için geçerlidir.

Karaciğer sağlığını geliştirebilir

Bazı çalışmalar, karahindiba özütünün karaciğer hasarına ve hastalığına karşı etkili olabileceğini göstermiştir. Bir hayvan çalışmasında, karaciğer hasarını indüklemek için kullanılan sodyum dikromata maruz kalan farelerde karahindibanın karaciğer hasarını önlemeye yardımcı olduğu bulundu (16). Diğer hayvan çalışmaları, karahindiba özünün karaciğerde depolanan aşırı yağ seviyelerini azaltabileceğini ve oksidatif strese karşı koruma sağlayabileceğini göstermiştir (4, 17).

Kilo kaybına yardımcı olabilir

Bazı araştırmalar, karahindibanın karbonhidrat metabolizmasını iyileştirme ve yağ emilimini azaltma yeteneğinin kilo kaybına yol açabileceğini göstermektedir (18). Farelerde yapılan bir çalışmada, karahindiba özünün yağ emilimini azaltarak kilo yönetimine yardımcı olabileceği bulundu (19). Farelerde yapılan başka bir araştırma, karahindibada bulunan bir bileşik olan klorojenik asidin vücut ağırlığını azalttığını, yağ birikimini azalttığını ve kilo kontrolünde yer alan belirli proteinlerin seviyelerini değiştirdiğini buldu (20).

Antikanser etkileri olabilir

Karahindiba özü ile ilgili belki de en ilgi çekici sağlık iddialarından biri, çeşitli organ sistemlerinde kanserli hücrelerin büyümesini önleme potansiyelidir. Sıçanlarda yapılan 4 haftalık bir çalışma, karahindiba kökü ekstresinin uygulanmasının meme kanseri hücrelerinin büyümesini ve yayılmasını baskılamada yer alan spesifik yolları değiştirdiğini gösterdi (21). Diğer test tüpü çalışmaları, karahindiba kökü ekstresinin karaciğer, kolon ve mide dokusundaki kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatabileceğini bulmuştur (22, 23, 24).

Sağlıklı sindirimi destekler ve kabızlığı tedavi edebilir

Karahindiba geleneksel tıpta genellikle kabızlığı tedavi etmek ve sindirim sağlığını iyileştirmek için kullanılır. Daha eski bir hayvan çalışması, karahindiba özü ile tedavi edilen sıçanlarda mide kasılmaları ve mide boşalma oranlarında önemli bir artış buldu (25). Karahindiba kökü aynı zamanda kabızlığı azalttığı ve yiyeceklerin sindirim sistemi yoluyla hareketini teşvik ettiği gösterilen prebiyotik lif inülinin zengin bir kaynağıdır (26). 100 gramında 3 gramdan fazla lif içeren karahindiba yaprakları, lif alımını artırmış olur. Lifler, bağırsak düzenini destekler, hemoroid ile divertikülit dahil olmak üzere çeşitli sindirim bozukluğu sonuçlarına karşı koruma sağlar (27, 28).

Bağışıklık sistemini güçlendirir

Bazı araştırmalar, karahindibanın vücudumuzun enfeksiyonla savaşma yeteneğini destekleyebilecek antimikrobiyal ve antiviral özelliklere sahip olduğunu göstermektedir.

Birkaç test tüpü çalışması, karahindiba özünün virüslerin çoğalma yeteneğini önemli ölçüde azalttığını bulmuştur (29, 30, 31). Araştırmalar ayrıca karahindibadaki bazı aktif bileşiklerin çeşitli zararlı bakterilere karşı koruma sağladığını gösteriyor (4, 32, 33).

Cilt bakımına destek olabilir

Hayvan ve test tüpü araştırmaları, karahindiba özünün güneş ışığı, yaşlanma ve aknenin neden olduğu cilt hasarına karşı koruma sağlayabileceğini belirtiyor. Bir çalışmada, karahindiba yaprağı ve çiçek özlerinin, güneş ışığından aldığımız radyasyon olan UVB radyasyonuna maruz kalmadan hemen önce veya hemen sonra uygulandığında cilt hasarını önlediği bulundu. Karahindiba kökü ise aynı etkiyi göstermedi (34). Daha eski bir test tüpü çalışması, karahindiba kökü ekstresinin, yaşlandıkça cildin görünümünü destekleyebilecek yeni cilt hücrelerinin oluşumunu artırdığını gösterdi (35). Ek olarak, daha eski araştırmalar, karahindiba özünün hidrasyon ve kollajen üretimini arttırırken cilt iltihabını ve tahrişini azaltabileceğini gösteriyor. Bu, belirli akne türlerini önlemede ve tedavi etmede faydalı olabilir (36). Bununla birlikte, karahindibanın cilt sağlığı üzerindeki etkilerine ilişkin yeni araştırmalar fazla değildir ve çalışmalar test tüpleri ve hayvanlarla sınırlıdır.

Kemik sağlığını destekleyebilir

Karahindibanın kemik sağlığı üzerindeki etkisi üzerine çok az araştırma yapılmıştır, ancak içerdiği bazı maddeler güçlü ve sağlıklı kemiklerin korunmasına katkıda bulunur. Karahindiba yaprakları, her ikisi de kemik sağlığında önemli bir rol oynayan iyi bir kalsiyum ve K vitamini kaynağıdır (37, 38). Küçük bir çalışma, K vitamini açısından zengin yapraklı yeşil sebzelerin alımının artmasıyla kemiklerimizde bulunan bir protein olan osteokalsinin kan düzeylerini düşürmesi arasında bağlantı kurdu. Bu, karahindiba gibi yapraklı yeşillikleri yemenin kemik kaybını önlemeye yardımcı olabileceğini düşündürmektedir (39). Karahindiba kökünde bulunan bir lif olan inülin, sindirimi ve bağırsak sağlığını iyileştirerek sağlıklı kemikleri de destekleyebilir (40). Ek olarak, bazı araştırmalar karahindiba ve diğer yeşilliklerdeki antioksidanların kemik sağlığında önemli bir rol oynadığını ve oksidatif stresi azaltarak kemik kaybına karşı koruma sağladığını bildirmektedir (41, 42).

Dozaj  

Karahindiba yaprakları, sapları ve çiçekleri genellikle doğal hallerinde tüketilir, pişmiş veya çiğ olarak yenebilir. Kökleri genellikle kurutulur, öğütülür ve çay veya kahve şeklinde kullanılır. Karahindiba ayrıca kapsül, ekstrakt veya tentür formunda da mevcuttur.

Şu anda, çok az insan araştırması yapıldığından net bir dozaj yönergesi yoktur. Bununla birlikte, mevcut veriler, farklı karahindiba biçimleri için aşağıdaki dozajları önermektedir (4):

Taze yapraklar: Günde 4-10 gram

Kurutulmuş yapraklar: Günde 4-10 gram

Yaprak tentürü: 0,4–1 çay kaşığı (2–5 mL) günde üç kez

Taze yaprak suyu: Günde iki kez 1 çay kaşığı (5 mL)

Sıvı özütü: Günde 1-2 çay kaşığı (5-10 mL)

Taze kökler: günde 2-8 gram

Kuru toz: Günde dört kez 250-1.000 mg

Olası riskler ve yan etkiler

Karahindiba bitkisi düşük toksisiteye sahiptir ve özellikle gıda olarak tüketildiğinde çoğu insan için güvenlidir (4). Ancak, araştırmaların hala çok sınırlı olduğunu ve karahindibanın tamamen risksiz olmadığını unutmamak gerekir. Bu bitki, özellikle Kanarya Otu (Ragweed) gibi polen saçan bazı bitkilere alerjisi olan kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Hassas cilde sahip kişilerde de kontakt dermatit oluşabilir (4, 43, 44). Daha eski bir incelemeye göre, karahindiba, belirli antibiyotik türleri, antikoagülanlar ve kan şekeri ilaçları dahil olmak üzere bazı ilaçlarla da etkileşime girebilir. Reçeteli ilaçlar alıyorsanız, karahindiba almadan önce bir sağlık uzmanına danışınız (45). Pek çok potansiyel faydalarına rağmen, karahindiba bitkisi ve takviyeleri, dengeli bir diyet ve sağlıklı yaşam tarzının yerine geçmemelidir. Yine de yeşilliklerini, köklerini ve çiçeklerini salatalarda, pişmiş yemeklerde yerseniz, bu sebze diyetinize benzersiz, besleyici bir katkı sağlar. Karahindibayı ek gıda olarak almak istiyorsanız, önce bir sağlık uzmanına danışmak en iyisidir.

Not: Bu makalenin hazırlanmasında büyük ölçüde aşağıdaki kaynaktan yararlanılmıştır: 13 Emerging Health Benefits of Dandelion (https://www.healthline.com/nutrition/dandelion-benefits)

Kaynaklar:

1. S. DEPARTMENT OF AGRICULTURE. Dandelion greens, raw. https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/169226/nutrients
2. Doris Vandeputte and et al. Prebiotic inulin-type fructans induce specific changes in the human gut microbiota. 2017 Nov; 66(11): 1968–1974. 
3. Hourieh Alkadi. A Review on Free Radicals and Antioxidants. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29952268/
4. Fonyuy E. Wirngo, Max N. Lambert, Per B. Jeppesen. The Physiological Effects of Dandelion (Taraxacum Officinale) in Type 2 Diabetes. Rev Diabet Stud. 2016 Summer-Fall; 13(2-3): 113–131. 
5. Beta-Carotene. In: Drugs and Lactation Database. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30000966/
6. Chung Mu Park, Chung Won Cho , Young Sun Song. TOP 1 and 2, polysaccharides from Taraxacum officinale, inhibit NFκB-mediated inflammation and accelerate Nrf2-induced antioxidative potential through the modulation of PI3K-Akt signaling pathway in RAW 264.7 cells. od Chem Toxicol. 2014 Apr;66:56-64
7. Daun Jeon, Seok Joong Kim , Hong Seok Kim. Anti-inflammatory evaluation of the methanolic extract of Taraxacum officinale in LPS-stimulated human umbilical vein endothelial cells.  BMC Complement Altern Med.  2017 Nov 29;17(1):508.
8. Chunhua Ma and et al. Anti-inflammatory effects of water extract of Taraxacum mongolicum hand.-Mazz on lipopolysaccharide-induced inflammation in acute lung injury by suppressing PI3K/Akt/mTOR signaling pathway. J Ethnopharmacol. 2015 Jun 20;168:349-55.
9. Karine Ferrare and et al. Increase in insulin sensitivity by the association of chicoric acid and chlorogenic acid contained in a natural chicoric acid extract (NCRAE) of chicory (Cichorium intybus L.) for an antidiabetic effect. J Ethnopharmacol. 2018 Apr 6;215:241-248.
10. Belén García-Carrasco and et al. In vitro Hypolipidemic and Antioxidant Effects of Leaf and Root Extracts of Taraxacum Officinale. Med Sci (Basel).2015 Jun; 3(2): 38–54.
11. Michał Majewski and et al. Phenolic Fractions from Dandelion Leaves and Petals as Modulators of the Antioxidant Status and Lipid Profile in an In Vivo Study. Antioxidants (Basel).2020 Feb; 9(2): 131.
12. Ung-Kyu Choi and et al. Hypolipidemic and antioxidant effects of dandelion (Taraxacum officinale) root and leaf on cholesterol-fed rabbits. Int J Mol Sci. 2010 Jan 6;11(1):67-78.
13. George C Roush, Domenic A Sica . Diuretics for Hypertension: A Review and Update. Am J Hypertens. 2016 Oct;29(10):1130-7.
14. Bevin A Clare, Richard S Conroy, Kevin Spelman. The diuretic effect in human subjects of an extract of Taraxacum officinale folium over a single day. J Altern Complement Med. 2009 Aug;15(8):929-34.
15. Aristea Binia and et al. Daily potassium intake and sodium-to-potassium ratio in the reduction of blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. J Hypertens. 2015 Aug;33(8):1509-20.
16. Mbarka Hfaiedh, Dalel Brahmi , Lazhar Zourgui. Hepatoprotective effect of Taraxacum officinale leaf extract on sodium dichromate-induced liver injury in rats. Environ Toxicol. 2016 Mar;31(3):339-49.
17. Iulia Olimpia Pfingstgraf and et al. Protective Effects ofTaraxacum officinale  (Dandelion) Root Extract in Experimental Acute on Chronic Liver Failure. Antioxidants (Basel). 2021 Mar 24;10(4):504.
18. Claudia I. Gamboa-Gómez and et al. Plants with potential use on obesity and its complications. EXCLI J.2015; 14: 809–831.
19. Zain Ul Aabideen an et el. Anti-Obesity Attributes; UHPLC-QTOF-MS/MS-Based Metabolite Profiling and Molecular Docking Insights ofTaraxacum officinale. Molecules. 2020 Oct 26;25(21):4935.
20. Yanchun Zhong and et al. Effects and Mechanism of Chlorogenic Acid on Weight Loss. Curr Pharm Biotechnol. 2020;21(11):1099-1106.
21. Mohamed Abdo Nassan and et al. Effect ofTaraxacum officinale extract on PI3K/Akt pathway in DMBA-induced breast cancer in albino rats. Biosci Rep. 2018 Dec 21;38(6):BSR20180334.
22. Gauhar Rehman and et al. Effect of Methanolic Extract of Dandelion Roots on Cancer Cell Lines and AMP-Activated Protein Kinase Pathway. Front Pharmacol. 2017 Nov 28;8:875.
23. Pamela Ovadje and et al. Dandelion root extract affects colorectal cancer proliferation and survival through the activation of multiple death signalling pathways. Oncotarget. 2016 Nov 8;7(45):73080-73100.
24. Huanhuan Zhu and et al. Dandelion root extract suppressed gastric cancer cells proliferation and migration through targeting lncRNA-CCAT1. Biomed Pharmacothe 2017 Sep;93:1010-1017.
25. Y-R Jin, J Jin, X-X Piao, N G Jin. The effect of Taraxacum officinale on gastric emptying and smooth muscle motility in Rodents. Neurogastroenterol Motil. 2011 Aug;23(8):766-e333.
26. Luis Collado Yurrita and et al. Effectiveness of inulin intake on indicators of chronic constipation; a meta-analysis of controlled randomized clinical trials. Nutr Hosp.2014 Aug 1;30(2):244-52.
27. US FoodData Central. Dandelion greens, cooked, boiled, drained, without salt.https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/169227/nutrients
28. Aelia Akbar; Aparna P. Shreenath. High Fiber Diet. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559033/
29. Yuan-Yuan Jia and et al. Taraxacum mongolicum extract exhibits a protective effect on hepatocytes and an antiviral effect against hepatitis B virus in animal and human cells. Mol Med Rep. 2014 Apr;9(4):1381-7.
30. Sidra Rehman and et al. Therapeutic potential of Taraxacum officinale against HCV NS5B polymerase: In-vitro and In silico study. Biomed Pharmacother. 2016 Oct;83:881-891.
31. María R Flores-Ocelotl and et al. Taraxacum officinale and Urtica dioica extracts inhibit dengue virus serotype 2 replication in vitro. BMC Complement Altern Med. 2018 Mar 16;18(1):95.
32. O Kenny and et al. Characterisation of antimicrobial extracts from dandelion root (Taraxacum officinale) using LC-SPE-NMR. Phytother Res. 2015 Apr;29(4):526-32.
33. Katy Díaz and et al. Isolation and Identification of Compounds from Bioactive Extracts ofTaraxacum officinale Weber ex F. H. Wigg. (Dandelion) as a Potential Source of Antibacterial Agents. Evid Based Complement Alternat Med. 2018 Jan 1;2018:2706417. 
34. Yang Y, Li S. Dandelion Extracts Protect Human Skin Fibroblasts from UVB Damage and Cellular Senescence. Oxid Med Cell Longev. 2015;2015:619560. 
35. Warashina T, Umehara K, Miyase T. Constituents from the roots of Taraxacum platycarpum and their effect on proliferation of human skin fibroblasts. Chem Pharm Bull (Tokyo). 2012;60(2):205-12. 
36. Cho, Jae-We et al. Skin Hydration and Collagen Synthesis of AF-343 in HS68 Cell Line and NC/Nga Mice by Filaggrin Expression and Suppression of Matrix Metallopreteinase.Toxicological research 27,4 (2011): 225-229.
37. Cormick G, Belizán JM. Calcium Intake and Health. Nutrients. 2019;11(7):1606.
38. Rodríguez-Olleros Rodríguez C, Díaz Curiel M. Vitamin K and Bone Health: A Review on the Effects of Vitamin K Deficiency and Supplementation and the Effect of Non-Vitamin K Antagonist Oral Anticoagulants on Different Bone Parameters. J Osteoporos. 2019;2019:2069176.
39. Sim M, Lewis JR and et al. The effects of vitamin K-rich green leafy vegetables on bone metabolism: A 4-week randomised controlled trial in middle-aged and older individuals. Bone Rep. 2020 Apr 26;12:100274.
40. McCabe L, Britton RA, Parameswaran N. Prebiotic and Probiotic Regulation of Bone Health: Role of the Intestine and its Microbiome. Curr Osteoporos Rep. 2015 Dec;13(6):363-71. 
41. Domazetovic V and et al. Oxidative stress in bone remodeling: role of antioxidants. Clin Cases Miner Bone Metab. 2017 May-Aug;14(2):209-216.
42. Kim D, Han A, Park Y. Association of Dietary Total Antioxidant Capacity with Bone Mass and Osteoporosis Risk in Korean Women: Analysis of the Korea National Health and Nutrition Examination Survey 2008-2011. Nutrients. 2021 Mar 31;13(4):1149.
43. Rasmussen A, Jacob SE. Dandelion: An Important Allergen in Atopic Children. Dermatitis. 2017 Mar/Apr;28(2):166.
44. Oliver, B and et al.Cosmeceutical Contact Dermatitis—Cautions To Herbals. Curr Treat Options Allergy 2, 307–321 (2015). 
45. Posadzki P, Watson L, Ernst E. Herb-drug interactions: an overview of systematic reviews. Br J Clin Pharmacol. 2013;75(3):603-618.