Duvarlardaki Sanat NESPOON

Bir Varşova sabahında kızımı okula bırakırken karşılaştık onunla ilk defa. Yol kenarındaki 4 katlı bir binanın duvarını süsleyen bir resim beni çocukluğuma götürdü. Annemin örmüş olduğu, evimizdeki salondaki masanın üstündeki danteli bu binaya kim örmüştü ki? Yoksa bu hayal miydi?  Çok geç tanımıştım dantelin Polonya’daki ismini; NESPOON. Gerçek ismiyle Elżbieta Dymna, “Nespoon” takma adını neologizm olarak tanımlıyor ve hayata karşı tutumunu yansıtan bir isim olarak kullanıyor. Ben sanatını geç tanımama rağmen o 2009 yılından bu yana sokak sanatı yapıyor.

Eserlerinde halk dantel motiflerini, duvar resimlerinde kil ve enstalasyon baskılar oluşturarak kullanan, sıradanlığı fırça darbeleriyle harika bir sanat eserine dönüştüren bir sanatçı NeSpoon. Polonya’nın eski kültüründe yer alan, solmaya yüz tutmuş, Anadolu’da gittiğiniz hemen hemen her evde karşınıza çıkan, gah televizyonun üzerinde gah mutfak dolaplarında, çoğu zaman zigon sehpalarda size hoş geldiniz diyen Ayşe Teyzenin, Fatma ablanın dantelleri, şimdi başta Polonya olmak üzere tüm dünyayı süslemeye başlamış NeSpoon’un hünerli elleriyle.

Sokak sanatı nispeten modern gelişmenin bir ürünü sayılsa da sadece modern sanat stillerini yansıtacağı anlamına gelmiyor. NeSpoon da bunu göstermek için gelenekselliğe bağlı kalan işler yapıyor. Dediğim gibi, Polonya’nın çok eski dönemlerinde var olan ama günümüzde gözle görülen yerlerde çok karşımıza çıkmayan geleneksel el işlerinden biri sayılan danteli, sokaklara taşıyor sanatçı.

Hem geleneksel hem modern. Nasıl mı? NeSpoon, kendini sadece stencil kalıpları ve sprey boyalarla sınırlamıyor. Aynı zamanda heykel ve boyama da yaparak sokaklara taşıdığı işlerinde sadece dantele yer vermiyor. Ama onun aşkı dantel. “Dantel, kendine özgü kimliği olan bir el sanatı ve neredeyse bütün kültürlerde yeri var.” diyen sanatçı, her dantel çalışmasında ayrı bir simetri ve uyum olmasının kendisini en çok etkileyen özellik olduğunu söylüyor. Neden kendini sokak sanatlarına adadığı sorusuna ise, “Bana sonsuz özgürlük hissini veriyor” cevabını veriyor.

Sokaklarına anne eli değmiş şehir Varşova

Polonya’da birçok şehrinde ve köyünde NeSpoon’un imzasıyla karşılaşabilirsiniz. Elinin ulaşabildiği her yeri dantellerle örmüyor adeta örtüyor. İster kabul edelim ister etmeyelim, 2009 yılından beri başta Varşova sokakları olmak üzere dünyanın birçok ülkesinin şehirlerinde dantel figürüyle sokak sanatı eserleri yapan NeSpoon, “Mural” adı verilen sokak süslemeleri sanatına yaptığı çalışmalarla yeni bir boyut getirdi.

NeSpoon sanatsal kariyerinde, 2009’da Marcin Rutkiewicz ile birlikte Açık Hava Sanatı Vakfını kurdu ve Polonya’da açık hava reklam panolarının manzarayı  nasıl tahrip ettiğini gösteren bir albüm çıkardı. Raczyński Kütüphanesi bu kitaba  2009’un En İyi Sonbahar Kitabı ünvanını verdi.  2010’da Polonya sokak sanatı hakkında bir albüm daha yayınladılar. Bu yayın da 2010 yılında Pióro Fredry ödülüne layık görüldü.

Nespoon, yaptığı eserleri “sokak sanatı, çömlekçilik, resim ve heykel sanatının bir birleşimi” olarak tanımlıyor. İsminin dünyaca tanınması ise 2011 ve 2012’de, Fransa’nın önemli sokak sanatı (Mural*) festivallerindeki ödülleriyle gerçekleşti.

Bu tip eserlerde, dantelin simetrisinin insana güven verdiğini söyleyen sanatçı, dantelleri kimi zaman örerek, kimi zaman boyayarak çevre süslemesinde kullanıyor. Topraktan çömlek yaparken keşfettiği danteli, şimdilerde gönlünün gittiği her yere götüren Nespoon, Polonya’da dantelin ne yazık ki, yaşça büyük insanların ilgilendiği bir uğraşı olduğunu söylüyor.

Polonya başta olmak üzere Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri, Rusya gibi farklı farklı yerlerde sanatını icra eden NeSpoon dantel örmenin Polonya’da da Türkiye’deki gibi bir dönem çok popüler olsa da şu an kaybolmaya yüz tuttuğunu söylüyor.

Günümüzde eserleri Avustralya, Tunus, İspanya, İtalya (Valverde, Sicilya), Hollanda, Fransa (Pont-l’Abbé), Polonya, Portekiz, İsveç, Avusturya, Hong Kong, Amerika Birleşik Devletleri, Almanya ve Hindistan’da sokakları süslemektedir. 2016 yılında, Yeni Zelanda’daki Remuera  Beyaz Gece projesine de katılan Nespoon, burada Dunedin ve Auckland’daki evlere iki duvar resmi çizdi.

Polonya’da eserleri başta başkent Varşova olmak üzere Bielsko-Biała, Bobowa, Lublin, Wrocław ve Olsztyn şehirlerinde insanı hayran bırakıyor. Sokaklarımızı çeyiz sandığına döndüren Nespoon’un sosyal medyada çalışmalarını yayınladığı Instagram hesabı da bulunmaktadır**. Bugün dünyanın herhangi bir köşesinde bir binaya atılmış dantelli bir imza varsa, arkasında muhakkak Polonyalı Elżbieta Dymna’yı yani Nespoon’u bulacaksınız.

Beni alıp 35 yıl öncesine annemin dantel işlemelerine götüren ve Polonya’nın birçok sokağına, binasına evimin sıcaklığını o güzel dantel işlemeleriyle yansıtan Nespoon, binlerce teşekkür sana. Umarım yakın bir zamanda tanışır, ben de annemin örneklerinden birkaçını hediye ederim sana.

Dipnotlar

*Mural: Doğrudan duvar, tavan veya diğer kalıcı yüzeylere boyanmış veya uygulanan herhangi bir sanat eserine verilen ad.

**https://www.instagram.com/nes.poon/